PSA (Prostat Spesifik Antijen) NEDİR?

PSA: ”Prostat Spesifik Antijen” kelimelerinin baş harflerinden oluşmaktadır. PSA, prostatın ürettiği bir proteindir. Bir insanın kan tahlilinde PSA’nın var olması o kişide prostat organının var olduğunu gösterir, o hastada prostat kanseri var ya da yok anlamına gelmez. PSA’nın seviyesi, serbest PSA ile total PSA’nın oranı, yıllık PSA artış hızı, PSA’nın prostat büyüklüğü ile orantısı prostat kanseri şüphesi olup olmadığına işaret eder.

PSA’nın prostat hastalıkları ile ilgili bir kan tetkiki olduğu, bunun kanda yüksek seviyede olmasının prostat kanseri şüphesi yarattığı birçok insan tarafından bilinmektedir. Ama her PSA’sı yüksek olan kişinin prostat kanseri olmayabileceğini, hangi PSA değerinde prostat biyopsisi almak gerektiğini, PSA’nın total ve serbest formlarının nasıl değerlendirileceğini, prostat kanseri için radikal prostat ameliyatı olmuşlarda ameliyattan sonra normalde PSA’nın kanda yükselmemesi gerekirken yükselmesi durumunda takip edilecek yolu ve sayamadığım daha birçok özelliği tıp mensubu olmayanlar bilemeyebilirler. Hatta prostat kanseri konusunda yeterli bilgi ve donanımı olmayan tıp mezunları da bilemeyebilir. PSA’nın vücutta bir organa mahsus bilinen tek araç olduğu unutulmamalıdır. İnsan vücudunda PSA’dan başka bir organa mahsus herhangi bir belirteç yoktur. Bu sebeplerle PSA hakkında detaylı bilgi vermek gerekmektedir.

PSA’nın Özellikleri ve Kanda PSA Seviyesini Etkileyen Sebepler

I- PSA kanda nanogram ölçülerinde ölçülebilirken, menide 10²×³ kat yüksek olup miligramla ölçülmektedir. PSA’nın proteolitik denilen ertici özelliği vardır.

II- PSA normalde akciğer, kemik, karaciğer ya da vücudun herhangi bir dokusunda üretilmez ve bulunmaz. Prostat hücreleri kan dolaşımı ya da lenf damarları yoluyla prostat dışındaki bir organa ya da dokuya gelmişse o organ ya da dokuda PSA’ya rastlanabilir, bu durum da sadece prostat kanserinin o organa yayılmasıyla olur.

III- Kadınlarda yaratılıştan prostat organı olmadığı için kanda PSA bulunmaz. Kadınlarda PSA ölçümlerinde sıfıra yakın derecede çok düşük PSA değeri vardır. Bu prostatın ürettiği PSA değildir, zira kadınlarda prostat organı yoktur, pankreasın ya da henüz tam bilinmeyen bazı dokuların benzer molekül yapısındaki ürünler olabilir.

IV- Şu andaki bilgilerimize göre insan vücudunda PSA dışında bir organın ürünü, sadece o organa mahsus bir madde, belirteç yoktur. Bu konuda bir diğer bilinmesi gereken de, PSA’nın sadece kanserlilerde değil, kansersiz prostatlılarda da var olduğu, hatta prostatı var olan her erkekte kanda PSA tespit edildiği hususudur.

V- Bir diğer bilinmesi gereken husus da PSA’nın sadece teşhiste ve kanserli-kansersiz prostat ayrımında kullanılmadığıdır. Aynı zamanda gerek prostat kanseri ameliyatı olmuş gerekse radyoterapi ya da hormon tedavisi görmüş hastalarda tedavinin takibinde, tedavinin başarısının belirlenmesinde, hastalığın ilerleyip ilerlemediğinin anlaşılmasında da kullanılmaktadır.

VI- Kandaki PSA seviyesi prostat kanserinden, kansersiz prostat büyümesinden, prostatın hacminden, prostatın iltihabi durumundan,prostata yapılan her müdahalelerden etkilenebilmekte ve bu durum kandaki PSA seviyesine yansımaktadır.

Prostat Kanserinde PSA

Günümüzde prostat kanserlerinin büyük çoğunluğu sadece PSA yüksekliğinden yola çıkılarak tespit edilmektedir. Yani parmakla prostat muayenesi normal bulunduğu halde PSA yüksek olduğu için biyopsi yapılarak prostat kanseri tespit edilmektedir.

Prostat kanseri ile PSA ilişkisini inceleyecek olursak, genelde kanserin evresi ne kadar ileriyse PSA o kadar yüksek olmaktadır. Lokalize evredeki prostat kanserlerindeki ortalama PSA seviyesi ile ileri evredeki prostat kanserlilerdeki ortalama PSA seviyesi oldukça yüksektir. Hatta bu ortalama PSA seviyelerine göre prostat kanserinin yayılmış olması ihtimalleri belirtilebilmektedir.

PSA’nın Ölçüm Aralıkları, Ölçümünde Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

Prostat kanseri olmayan, sadece check-up olarak yıllık takipte olan, yaşı 45-50 ve üzerindeki kişilerde PSA ölçümü yılda bir yapılmalıdır. Sık aralıklarla yapılan PSA ölçümleri birçok hastada endişeyi artırmakta, gereksiz huzursuzluğa yol açmaktadır. Zira her normal insanda PSA zaman içinde dalgalanmalar gösterebilmektedir. Yani prostat kanseri olmayan bir kişide PSA bazen yükselip sonra normalleşebilmekte ya da bazen düşük olup sonra yükselebilmektedir, buna fluktuasyon denmektedir.

Bir diğer yazımız olan Prostat Kanserinin Belirtileri Nelerdir? başlıklı makalemizde prostat kanserinin belirtileri hakkında bilgiler verilmektedir.