BÖBREK NEDİR?

İnsan böbreği şekil olarak kasaplık hayvanların böbreğine benzemektedir. Sağda ve solda olmak üzere iki adettir. Nadiren bazı insanlarda doğuştan tek böbrek, bazı kişilerde 3. ya da 4. böbrek olabildiği gibi, bazen de bir böbrek normal yerinde olmayıp kasık bölgesi yerleşimli (pelvik böbrek) olabilmektedir. Erkelerde ortalama ağırlığı 150 gram, kadınlarda 135 gramdır. Vücut yapısının büyüklüğüne göre bu ağırlık değişir. Uzunluğu ortalama 12 cm, eni 5-7 cm, kalınlığı (derinliği) 3 cm’dir. Böbrekler son derecede damar bakımından zengin, kanlı organlardır.

Kalbin her atımında kanın 1/6’sı böbrelere gelmektedir. Bu sebeple böbrek ameliyatları ya da yaralanmaları son derecede kanlı seyredebilmektedir. Bir böbrek boyuna ortadan yarıldığında iki farklı yapıdan oluştuğu görülür; birinci kısım”parenkim” denen idrarı üreten kısımdır, canlı kırmızımsı görünümdedir. İkinci kısım yapılan idrarı ileten kısımdır, bu kısma ”toplayıcı” kısım denir, beyazımsı görünümdedir. Parenkim kısmında üretilen idrar önce böbrek içinde kaliks denen, kadeh görünümdeki yapılara gelir,  oradan pelvis denen böbreğin havuzcuğuna iletilir, oradan da mesaneye idrarı ileten üreter denen kanala geçer. Böbreğin bu iki farklı yapısının hastalıkları da farklıdır. Örneğin böbreğin idrar üreten kısmından gelişen kanser ile böbreğin idrar üreten kısmından, yani toplayıcı kısmından gelişen kanser farklı özellikte olup, tedavileri ve ameliyatları da farklıdır. Böbrekler sırt adelelerine yapışıktırlar, periton denen karın zarı böbreklerin üzerini örter. Karın içi organları (karaciğer, bağırsaklar) böbreklerin üzerine gelir, ama arada periton denen karın zarı vardır. Böbrekler genelde yandan ya da arkadan gelen travmalarda, çarpma, bıçak ya da kurşun yaralanmalarında hasar görebilirler. Herhangi bir sebeple bir böbrek çıkarıldığında ya da kişi doğuştan tek böbrekli ise sağlam olan diğer böbrek vücudun tüm görevini üstlendiği için büyür, buna tıbbi tabirle ”kompanzatris hipertrofi” denir, bu bir hastalık işareti değildir.

Böbreklerin Görevleri Nelerdir

1- Birincil görevi kanda biriken, üre, kreatin ve benzeri zehirli atıkları, bir takım toksit olarak tanımlanan kimyasal maddeleri su ile karıştırarak ”idrar” denen oluşumu yapmak ve atılmasını gerçekleştirmektir.

2- Vücudun sıvı-elektrolit dengesini birinci derecede sağlayan organlardır.

3- Vücudun asit-baz dengesinin sağlanmasında önemli rolleri vardır.

4- Renin denen maddeyi salgılayarak kan basıncını, yani tansiyonu ayarlar. Renin miktarının artması hipertansiyona; yani tansiyonun yükselmesine, azalması ise hipotansiyona; tansiyonun düşmesine yol açar. Tabii ki tansiyonun dengelenmesinde sadece renin değil, böbrek üstü bezleri gibi başka birçok faktörün de rolü vardır. Her tansiyon yükselmesinin ya da düşmesinin sebebinin renin olmadığı bilinmelidir.

5- Böbreklerden salgılanan Eritropoetin denen madde kemik iliğini uyararak eritrosit, yani alyuvar yapımını sağlar.

6- Böbrekte işlev gören en küçük üniteye ”glomerül” denir. Her bir böbrekte ortalama 2 milyon glomerül vardır. Vücutta cilt, bazı damarsal yapılar yaralanma ya da başka bir sebeple zarar gördüğünde kendini yenileyebilirler. Glomerüllerde ise böyle bir özellik yoktur. Taş hastalığı, iltihabi hastalıklar, kanser ya da yaralanma gibi sebeplerle zarar görmeleri halinde glomerül sayısı azalır ya da işlevi bozulur ve böbreklerde bu olayların derecesine göre yetmezlik gelişebilir.