STRES KANSER YAPAR MI?

İnsanların çoğunda stres ile kanserin ilişkili olduğuna dair yaygın bir inanış vardır. Çevrenizde bu kanaati paylaşanlardan ”Yaşadığı stres sonunda kanser etti.” ya da ”Stres kanserin ilerlemesine sebep oldu.” şeklinde ifadeler duymuşsunuzdur. Tıp mensubu olarak bizler de bu inanışta gerçeklik payı olabileceğini düşünürüz.

Ancak bugüne kadar bu inanışın doğruluğunu açıklayabilecek bir bulgu elde edilememiştir. İnsanlar yakınlarından biri kanser olduğu zaman bu kişinin stres faktörleri yüksekse ”Stresten kanser oldu.” yargısına varmaktadırlar. Bilinmelidir ki, dozu kişiden kişiye değişse de stresi olmayan bir kişi hemen hemen yoktur. Stresi düşük olanlarda da kanser tespit edilebilmektedir. Kanser tespit edilen bir kişide ölüm korkusu oluşması, buna bağlı olarak yaşadığı ruhsal gerginliğin artması kaçınılmazdır. Ancak kişiden kişiye bu stresi baskılayabilmek, iyi yönetebilmek farklılık göstermekte, bazıları stresin yarattığı olumsuzluklara teslim olmaktadır. Bütün bu anlattıklarımın sonunda stresin kanserle ilişkisinin kurgusal bir konu olduğunu, bu inanışı doğrulayacak ya da geçersiz kılacak bulguların henüz var olmadığını söyleyebiliriz.

Bu konudaki 165 araştırmanın analizinin yapıldığı bilimsel çalışmalardan birinde, stres ve ilişkili psikososyal faktörlerle kansere rastlanma sıklığı arasında istatistiksel olarak anlamlı derecede ilişki bulunduğu; strese maruz kalan kanserlilerde yaşam süresinin daha kısa olduğu, bunlarda kanserden ölümün daha yüksek olduğu bildirilmiştir. Ancak bu araştırma epidemiyolojik dediğimiz kanserle stres arasındaki sayısal ve sıklık derecesini gösteren bir araştırma olup, stresin kansere yol açıp açmadığını ve yol açıyorsa sebebini açıklayamamaktadır. Almanya’da yapılan bir araştırmada da benzer sonuçlar ve yorumlar kaydedilmiş olup, psikososyal faktörlerin kişinin bağışıklık ve hormon sistemini etkileyebileceği, dolayısıyla stresli kişilerde bu sistemlerin stresten etkilenerek kansere yol açabileceği ya da kanser sürecini hızlandırabileceği yorumu yapılmıştır.

Konuyla ilgili kişisel görüşüme göre öncelikle kanserin bilinen bazı sebepleri olduğu hatırlanmalıdır; sigara, kimyasal maddeler, kötü beslenme alışkanlığı, genetik yatkınlık gibi. Bana göre sadece stresin kansere yol açtığını düşünmek hatalıdır. Ancak stresin yüksek seviyede olması vücudun kansere karşı direncini zayıflatır. Vücutta kansere karşı direnç sistemleri vardır; bağışıklık (immün) sistemi ve kansere karşı koruyucu genler bunlardandır. Bu sebeple kanserli bir kişide stresin bu sistemleri olumsuz etkileyip bozabileceğini ve vücudun kansere karşı savaşını olumsuz etkileyebileceğini düşünüyorum. Örneğin stresin tansiyonu yükseltebildiğini, yani hipertansiyon oluşturabildiğini herkes bilmektedir. Buna benzer olarak stresin bağışıklık sistemini de etkilemesi mümkün görünmektedir. Kanser-stres ilişkisinde bir başka husus da kanserli ve stresi yüksek kişilerde depresyon dediğimiz olumsuz ruh hali kaçınılmaz olmaktadır. Dolayısıyla böyle kişilerde yaşama isteği, bun bağlı olarak da kansere karşı savaşta gerekli olan yeterli ve iyi beslenme isteği azalmakta, kısaca hayata asılma olumsuz olmaktadır. Bunun neticesinde de kanserli ve yüksek stresli kişilerde kanserin hızlı seyretmesi mümkün olmaktadır.